Okiem butnej mieszczanki: jak napisałam powieść historyczną?

Przy pisaniu Pod złą gwiazdą nauczyłam się zdobywać wiedzę historyczną. Przeczytałam też sporo romansów, ale akurat bardzo je lubię, więc nie było problemu. ❤

O Łodzi rolniczej pisało niewielu. Na szczególny aplauzik z mojej strony zasługuje Andrzej Zand. Dorwałam jego książkę w skarbcu jednej z gdańskich bibliotek i zakochałam się w tym, jak opisał Łódź. Dzięki niemu dowiedziałam się, ile krów i wołów przypadało na mieszkańca, kto miał konie oraz jak nazywały się poszczególne rodziny. Poznałam nazwiska wójtów i lata, w których sprawowali rządy. No i te epickie mapki, z których akuratnio nic nie wynikało.😁Zamieszczam taką mapkę na blogu. Nic z niej nie wynika, zwłaszcza z perspektywy osoby, która Łódź kojarzyła głównie z manufaktur w XIX wieku.

Więc Zand jest u mnie numerem jeden za te opisy bagien dookoła Łodzi i ogarnianie tego, gdzie stały poszczególne młyny. Bardzo mi pomógł.

Na drugim miejscu bezcenny Bohdan Baranowski – mój ulubiony badacz ever. Bohdan Baranowski był profesorem na Uniwersytecie Łódzkim i niestety już nie żyje, ale pozostawił po sobie tyle książek o różnorodnej tematyce, że można nadal się nim zachwycać. Na szczęście. Baranowski to badacz kompleksowy, zresztą to samo, a nawet więcej pisałam o nim na lubimyczytać.pl (jeśli ktoś nie zna, to zachęcam do zapoznania się z tą stronką. Znajdziecie tam mnóstwo książek, moje też są. Może zamieścicie jakąś recenzję? ❤). Baranowski pisał dużo o Łodzi rolniczej, czytałam jego prace Łódź rolnicza (od połowy XVI do początku XIX w.  i O dawnej Łodzi. Według mnie Baranowski był mistrzem. Jego książki idealnie trafiały w to, o czym chciałam pisać i czego chciałam się dowiedzieć. To jakbym nadawała na tych samych falach.

Jeśli chodzi o Baranowskiego, to powieść Pod złą gwiazdą nie powstałaby, gdyby nie niezwykły klimat książki Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku. Tam jest WSZYSTKO o mieszczaństwie, a więc najbardziej zapomnianej i niedocenianej grupie w historii.

Czytałam też sporo o procesach i skazywaniu kobiet na śmierć za czary. Z tym, że to były raczej patchworki, fragmenty różnych książek i relacji (nie tylko związanych z czarami), między innymi ks. Kitowicza. W ogóle jeśli chodzi o czary, to materiały były dość przerażające. Jeśli z jakichś powodów, których chyba nie chcę znać, lubicie tego typu lektury, to polecam Procesy czarownic w Polsce w XVII i XVIII wieku, Pożegnanie z diabłem i czarownicą, O hultajach, wiedźmach i wszetecznicach  i Młot na czarownice. Zwłaszcza to ostatnie, bo jest traktatem.

No to mamy mniej więcej sądownictwo i starą Łódź (wraz z rozpiską nieistniejących jeszcze wtedy ulic lub nazywanych różnie, kwadratowo i podłużnie. Mam wrażenie, że nazewnictwo czasem zależało od nastroju danej osoby 👀). Jednak czymże to wszystko bez klimatu mieszczaństwa? Puchem marnym. I tu przybył z odsieczą Baranowski i jego wspomniana książka Życie małego miasteczka w XVII i XVIII wieku. Będę do znudzenia polecała, bo warto, jeśli ktoś jest zainteresowany tym, co się jadło, jak się zawierało śluby. I jakie były zwyczaje pogrzebowe. I rok obrzędowy. Nie, naprawdę tam jest WSZYSTKO.

Dodawszy do tego kolejną perełkę - W kręgu upiorów i wilkołaków, mamy pełen obraz mieszczaństwa i jego zwyczajów, co było połową sukcesu. Oczywiście w tym całym galimatiasie nie zapominajmy o wspaniałościach polityki XVII wieku, która jest tak pokręcona, że w połowie padłam. Nie czytałam wówczas całej książki Wójcika o Janie Sobieskim, ale zdążyłam wychwycić parę fragmentów. A poza tym nadrobiłam już i muszę wam powiedzieć, że XVII wiek był arcyjebnięty. Dlaczego? Bo  nawet skrupulatne notatki nie ogarniały tego, co się tam działo i w końcu stwierdziłam, że albo trafię w najbliższym czasie do Tworek, albo oni wszyscy powinni się byli tam udać. Ulubiony fragment z moich notatek:

Polska szlachta oczywiście znowu nienawidziła Sobieskiego za popieranie kandydata Francji. Podczas obrad zgromadziła się i zażądała przyjęcia deklaracji o wykluczeniu Kondeusza z elekcji. Sobieski poszedł za głosem ludu i już nie popierał Kondeusza, choć był niezadowolony (coś jak Gowin, który głosował, ale się nie cieszył). Potem były jakieś cheeki breeki i chęć zrywania sejmów. Szlachta zaatakowała senatorów i starszyznę, a właściwie to wszystkich, pokazując upadek kultury politycznej Polski. Sobieski w odwecie dobył szabli i gonił sprawców. Rozwścieczony na "zdrajców" motłoch szlachecki otworzył ogień do dygnitarzy. Padło podobno czterech zabitych ze służby magnackiej.
❤

To jest tylko UŁAMEK tego, co działo się w ciągu kilku dni. A tak wygląda mniej więcej cała polityka XVII wieku. Tu se zerwiemy sejm, tam ogłosimy kogoś królem, żeby móc później swobodnie nienawidzić go do końca życia.

W tej niewygodnej sytuacji przyszła mi z pomocą książka Polska XVII wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura pod red. niezawodnego Janusza Tazbira, mistrza dygresji. Jest tam też wyjaśniona kwestia militariów i inne wojskowe cheeki breeki, z których nic nie zrozumiałam, dopóki nie wytłumaczył mi tego jeden z profesorów UG. Na temat źródeł o kryzysie gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej nie będę Wam zbyt wiele mówić, bo sama przeżyłam kryzys, opracowując ten temat. Więc może lepiej nie.

I nareszcie praca dorwana w BUGu, po opracowaniu której prawie dostałam zapaści. Nazywała się Obieg pieniężny w XVII wieku. Uwierzcie mi – nie chcecie być w tym momencie życia, co ja, przeglądająca nieczytelne tabelki, zamieszczone w tej książce. Akurat jeśli coś wspominam naprawdę źle, to właśnie rozkminianie tych naciapanych tabel. Książka sama w sobie superancka. Tylko do oglądania wykresów trzeba mieć lupę i wódkę. To są dwie rzeczy, bez których odczyt się nie uda.

                        Znienawidzone wykresy z książki Obieg pieniężny w XVII wieku

Osobno czytałam o rokoszu, Lubomirskim i Wazie. A było trochę tych książek, choć znowu notatki robiłam raczej z fragmentów, więc z wielu źródeł sklejałam całość. Osobno czytałam o bitwie pod Mątwami, akurat materiałów na temat tego wydarzenia nie było wiele, za to bardzo ciekawe. Tu znowu sięgnęłam między innymi do Wójcika Jan Sobieski. I po prace o Lubomirskim.

Dużo dobra dał mi Tazbir książką Kultura szlachecka w Polsce, bo chociaż pisałam o mieszczanach, to przecież dwór i szlachta też w książce występują.

Za to jeśli chodzi o Warszawę, to oparłam swoją wiedzę tylko na jednej książce i było to źródło Jerzego Lileyki Życie codzienne w Warszawie za Wazów. Wątek w mojej powieści związany z Warszawą był tak niewielki, a Życie codzienne tak kompleksowe, że zdecydowałam, by po nic więcej nie sięgać.

Ogólnie to było jeszcze sporo mniejszych fragmentów różnych książek. W ten sposób najbardziej lubię pracować. Podstawa to jedno, ale uzupełnianie informacji też jest ważne i odbywa się często na bieżąco. Kiedy już pisałam powieść, równolegle czytałam o bitwie pod Mątwami. Moim zdaniem inaczej się nie da, zwłaszcza przy tworzeniu powieści historycznych. W trakcie zdarzają się sytuacje wymagające wyjaśnienia.